05/09/2010
|
16:53:00
"Cần đặt văn hóa trong cái tổng thể của Việt Nam"
|
Nhà văn, nhà nghiên cứu Lý Khắc Cung. (Nguồn: TT&VH) |
Là người viết trên 40 cuốn sách về Hà Nội, 15 cuốn sách về văn hóa Việt Nam và
dịch gần 30 cuốn sách nước ngoài, nhà văn, nhà nghiên cứu Lý Khắc Cung vừa hoàn
thành ba tập sách về Thăng Long-Hà Nội; đồng thời chuẩn bị cho ra mắt cuốn "Tình
sử và văn hóa phồn thực Thăng Long-Hà Nội."
Lý Khắc Cung, người làng Bưởi, quận Tây Hồ. Cuối năm 1958, Lý Khắc Cung theo lời
kêu gọi làm giáo viên dạy tiếng Trung Quốc, đào tạo phiên dịch. Sau đó, ông sang
học ở Tiệp Khắc rồi về làm công nghệ. Về sau, ông lại được cử đi làm phiên dịch
cho nhiều cơ sử, nhà máy ở Hà Nội và các miền xung quanh.
Ở Bộ Văn hóa (trước đây), ông làm thư ký UNESCO và ACCT cho Bộ. Sau đó ít lâu, ông làm hướng
dẫn viên du lịch xuyên quốc gia. Ông dùng năm ngoại ngữ gồm Trung, Pháp, Anh,
Tiệp, Tây Ban Nha. Ông đã ở và đi qua 22 nước trên thế giới.
- Là nhà nghiên cứu văn hóa, ông quan tâm đến vấn đề gì nhất ?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Tôi quan tâm đến nhiều thứ, nhưng để hiểu văn hóa, cần phải đặt trong cái
chỉnh thể. Phát triển văn hóa đồng bộ với sự phát triển giáo dục, kinh tế, khoa
học, kỹ thuật và nghệ thuật…Cả mấy mặt này không tách rời nhau để đưa đất nước
đi lên. Nước lên thì thuyền lên. Chúng bổ sung cho nhau.
Tôi cũng quan tâm đến những con người hoạt động văn hóa và nghệ thuật. Tôi tôn
trọng họ, viết về họ vì trong số họ có nhiều người giỏi, đạt tầm cỡ thế giới
qua sự hiểu biết và tài năng. Ví dụ như các vị Phan Cung
Việt, Hồ Anh Thái, Nguyễn Thị Hồng Ngát, Trương Thị Kim Dung, Anh Chi, Hoàng Kim
Dung, Bằng Việt, Thanh Thanh Hiền…
- Khi nghiên cứu sâu đến những vấn đề văn hóa hôm nay, đặc biệt là trước thềm
1.000 năm Thăng Long-Hà Nội, ông thấy nổi lên những vấn đề gì nhất?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Theo tôi có bốn vấn đề gồm Thăng Long-Hà Nội được thế giới vinh danh là
"Thành
phố vì hòa bình;" đời sống vật chất của người dân được cải thiện, kinh tế-khoa học-kỹ thuật được chú ý;
chúng Việt Nam hòa nhập với thế giới hiện đại với
tinh thần vừa hiện đại vừa có nét truyền thống; và ca trù, quan họ được UNESCO
công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại có giá trị đặc biệt về tập
quán xã hội, nghệ thuật trình diễn, kỹ thuật hát, phong cách ứng xử văn hóa, bài
bản. Ngôn từ duyên dáng và trang phục rất đẹp.
- Theo ông, nét đặc sắc của Thủ đô kinh kỳ là gì?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Đó chính là con người Thủ đô. Người dân Thăng Long Hà Nội nhạy bén, thích nghi
nhanh chóng với sự tiến hóa của xã hội hiện đại. Và, người Thăng Long Hà Nội ham
học, không nói nhiều mà nghe nhiều, quan sát, học hỏi một cách lịch sự, khiêm
tốn. Nhưng, điều không thể phủ nhận là Hà Nội có rất nhiều cô gái đẹp. Đi 10m
sẽ gặp một cô rất đẹp, đi 30m sẽ gặp một cô quá đẹp. Đó là ý kiến của trên 10
vị khách nước ngoài là bạn tôi.
- Kinh kỳ xưa và nay có khác biệt, nhưng theo ông, sự cách biệt có xa không?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Khoa học, kỹ thuật, kinh tế, thương nghiệp…(mà bản thân chúng cũng là một dạng
văn hóa)…tiến lên cùng với văn hóa, nghệ thuật là tạo nên sự khác biệt xưa và
nay. Có điều, tốc độ phát triển về các mặt công nghiệp hóa, khoa học, kỹ thuật,
thương mại, mậu dịch… của Việt Nam còn chưa được nhanh chóng lắm nên sự khác biệt cũng
chưa được mạnh lắm. Sau này sẽ khác biệt nhiều hơn và như vậy sẽ không tránh
khỏi sự mất mát của những yếu tố và cơ sở văn hóa nghệ thuật cùng với những yếu
tố xã hội khác. Đó là điều rất đáng để suy ngẫm, trăn trở.
- Thế còn văn hóa truyền thống Việt Nam, sự khác biệt với văn hóa thế giới có
tạo ra độ vênh?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Có nhiều nét khác nhau lắm chứ. Nhưng lại có một mẫu số chung là phải phục vụ
cho cộng đồng, khuấy động sức sốn của trai gái trong cộng đồng làm cho họ vui
lòng, vui sống, hòa đồng.
Văn hóa truyền thống Việt Nam khá hùng hậu và rực rõ. Riêng về mặt sân
khấu và
Tuồng, Việt Nam có "Sơn Hậu," "Ngọn lửa Đông Sơn," "Đào Việt Namm Xuân"…
Về Chèo, Việt Nam có "Quan Âm Thị
Kính," "Kim Nham," "Lưu Bình-Dương Lễ," "Chu Mãi Thần."
Về Cải lương, Việt Nam có "Đời Cô
Lựu," "Tô Ánh Nguyệt," "Hoa rơi cửa Phật," "Dương Vân Nga"… Đó là những tác phẩm sân
khấu được diễn lên với dáng vóc nhân loại. Chúng không thể hay hơn được nữa.
Chúng đã được thử thách với thời gian dài trong nước và ngoài nước. Việt Nam lại
còn những hình thức độc đáo khác nữa như nghệ thuật Chầu văn, Múa rối nước…
Nhiều tác phẩm sân khấu truyền thống vẫn còn được diễn đến tận ngày nay
hoặc chúng được cải biên cho phù hợp với cuộc sống ngày nay. Nhiều tác phẩm
truyền thống của Việt Nam hội tụ được những yếu tố thẩm mỹ của nhân loại như cái tốt,
cái đẹp, cái cao cả, cái lạ lùng kỳ hoa dị thảo. Những năm gần đây (2000-2010)
một số tác phẩm của Việt Nam không có đủ những thành tố kể trên nên nhạt nhẽo,
khiến công chúng thờ ơ…
- Là người viết trên 40 cuốn sách về Hà Nội, 15 cuốn sách về văn hóa Việt Nam và
dịch 29 cuốn sách nước ngoài qua mấy ngoại ngữ. Trên mọi phương diện, ông đã và
sẽ quan tâm nhất vấn đề gì hiện nay?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Trong số những đầu sách này, tôi có một cuốn sách tổng hợp về văn hóa: “Hà Nội-văn hóa và phong tục” gồm
chín chương. Chương một là dấu tích, chương hai là
phong tục, chương ba nói về nghệ thuật ẩm thực rồi đến các chương về văn hóa tâm
linh, nếp sống, mấy khuôn mặt người Hà Nội, phục trang, những thú vui chơi, nghệ
thuật… Tôi cho rằng, ít nhất nên nắm lấy chín chương sách kể trên mới dễ cảm thụ
được cái hình hài, tinh thần, thanh sắc tài duyên của văn hóa Hà Nội.
Tôi cũng quan tâm về hai mặt vật chất và tâm linh của văn hóa vì hai vấn đề đó
đề cập đến tín ngưỡng là niềm tin lạc quan và nghệ thuật là hai vấn đề vừa thíêt
yếu vừa bay bổng tâm linh. Con người Việt Nam sống về hai cái nhẽ đó. Nếu không có
chúng, Việt Nam không thể sống được
- Nếu hiểu cho thấu đáo về bản sắc và truyền thống văn hóa dân tộc, theo ông…
Việt Nam đang ở đâu?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Văn hóa Việt nam giữ được bản sắc và truyền thống để phát triển. Nó đứng sừng
sững, không nghiêng ngả mà thu hút những tinh hoa bạn bè của thế giới để làm cho mình trở nên phong phú và màu sắc.
- Ông có dự định viết về văn hóa phồn thực Việt Nam không? Tại sao?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Tất nhiên rồi. Tôi muốn nhắc đến cái cốt lõi vật chất và tinh thần (tâm linh)
của con người văn hóa. Đó là những câu chuyện vừa máu thịt với cuộc sống vừa đưa
con người: bay bổng và trở nên hoàn thiện hơn trong cõi sống trần gian đầy gió
bụi.
- Theo ông, giáo dục văn hóa truyền thống cho lớp trẻ hiện nay, cần chút ý đến
vấn đề gì?
Nhà văn hóa Lý Khắc Cung: Trước sau, Việt Nam cũng phải cho lớp trẻ rõ cuộc sống mới hiện đại cần rất
nhiều tri thức ở nhiều ngành nghề, môn học khác nhau. Phải cho lớp trẻ có một tư
duy tổng hợp, phải học thêm ngoại ngữ, tham khảo và đọc sách
nước ngoài đặc biệt là các nước tiên tiến hàng đầu thế giới để đưa đất nước tiến
lên./.
(TT&VH/Vietnam+)