08/07/2010
|
15:44:00
Gạch đá ong - nguy cơ bị mai một, thợ nuối tiếc
|
Cổng nhà cũng được xây bằng đá ong. (Nguồn: Internet) |
Có một nghề làm gạch xây dựng mà ở Việt Nam chỉ thấy có ở vùng đất Sơn Tây, Hà
Nội, ấy là nghề làm gạch đá ong; nhưng nay nghề truyền thống này đang có nguy cơ
bị mai một bởi mấy ai còn xây nhà bằng tường đá ong.
Vì vậy, người thợ đào thuốn
gạch đá ong ở Thạch Thất, Sơn Tây ngơ ngẩn buồn nuối tiếc.
Khác hẳn với gạch đất nung phải qua lò nung, gạch xỉ than phải trộn lẫn một số
vật liệu như xỉ than và vôi bột, gạch đá ong chỉ việc đào từ khu đất đá ong lên.
Ở Sơn Tây, nhiều vùng có đất đá ong, nhưng tập trung nhiều nhất và tốt nhất,
phải nói tới đá ong ở vùng Thạch Thất.
Gạch đá ong có vẻ đẹp tự nhiên và tiện ích cũng khá đặc biệt. Nhà xây tường gạch
đá ong, không khí trong nhà sẽ rất mát mẻ vào mùa Hè, ấm áp vào mùa Đông.
Màu
vàng nâu sậm của gạch đá ong dễ gợi tới vẻ đẹp thâm trầm mà ấm áp của đời sống
tinh thần vùng trung du Bắc Bộ. Gạch này chịu lực tốt. Nhìn những ngôi nhà ở
vùng Thạch Thất tường được xây bằng gạch đá ong, trần nhà bêtông, thấy được sự
chắc chắn, vững vàng.
Dấu tích chịu lực công phá còn thấy ở nhiều bức tường gạch đá ong Thạch Thất,
Sài Sơn là những vết đạn từ thời chống Pháp lỗ chỗ trên tường, không xuyên được
và không phá vỡ được bức tường tưởng chừng như rất thô sơ đó.
Điều đặc biệt là
tường gạch đá ong được xây không phải bằng vôi vữa, ximăng mà gắn mạch bằng đất
màu hoặc đất trộn trấu nhào kĩ. Ấy thế mà sự liên kết lại vô cùng chắc chắn,
không thua kém gạch nung xây bằng vữa bata hoặc vữa xicát.
Việc sản xuất gạch đá ong từ bao đời nay vẫn bằng phương thức thủ công thô
sơ. Với cái thuổng bằng sắt được tôi vừa, cái mai nhỏ làm bằng thép luyện già,
người thợ chỉ việc thuốn định hình viên gạch theo kích cỡ tùy ý, thường là
40x30cm và độ dày 20-25cm.
Việc thuốn gạch đá ong là công việc nặng nhọc, đòi
hỏi tính cần cù, không vội vã. Nếu làm vội, làm ẩu, khó lấy được viên gạch vuông
vức.
Thợ thuốn gạch khéo thì những viên gạch nom như đúc, mà lại đều nhau chằn
chặn. Gạch thuốn lên, được xếp so le để phơi nắng phơi gió, thì gạch mới già
cứng. Đá ong khi còn nằm trong lòng đất thì mềm, khi thành gạch qua phơi gió và
nắng lại có độ cứng. Gạch đá ong như được kết hợp hai tố chất âm và dương là
vậy.
Thợ chuyên nghề đi khai thác gạch đá ong không nhiều. Hầu hết người dân ở Thạch
Thất, Sơn Tây đều biết thuốn gạch đá ong. Họ tận dụng ngày nông nhàn, mỗi ngày
làm được vài chục viên gạch, rồi tích cóp dăm bảy tháng, có khi một hai năm mới
đủ gạch để xây một ngôi nhà. Tại làng Hạ Bằng, xã Đồng Trúc, huyện Thạch Thất
còn rất nhiều ngôi nhà xây bằng đá ong.
Từ đầu thế kỉ này, Hạ Bằng được coi như cả làng xây bằng đá ong. Đá
ong đã tạo nên vóc dáng làng. Từ tường nhà, tường ngõ, tới cổng nhà, cổng làng
đều được xây ghép, xây cuốn bằng gạch đá ong.
Đi vào ngõ xóm, thấy hun hút tường
đá ong, một vẻ đẹp mộc mạc, thuần khiết chỉ ở vùng trung du này mới có. Người
dân sống trong làng đá ong có một cuộc sống bình yên và đôn hậu./.
(Nghìn năm Thăng Long/Vietnam+)