Ngày 16/1, Bộ Văn hóa-Thể thao và Du lịch phối hợp với Ủy ban Nhân dân tỉnh Phú
Thọ tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế về hát Xoan Phú Thọ - sự kiện văn hóa có ý
nghĩa quan trọng trong lộ trình tôn vinh giá trị di sản văn hóa phi vật thể
hát Xoan Phú Thọ.
Hội thảo đồng thời cũng là bước xác định cơ sở khoa học cho việc hoàn chỉnh
hồ sơ đề nghị tổ chức UNESCO công nhận hát Xoan Phú Thọ là di sản văn hóa phi
vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.
Dưới sự chủ trì của giáo sư-tiến sĩ nhạc học Trần
Quang Hải (quốc tịch Pháp), 32 nhà khoa học trong nước và quốc tế, các nhà
nghiên cứu, quản lý đã trình bày tham luận tập trung vào 3 vấn đề chính gồm
khẳng định giá trị khoa học và nghệ thuật của hát Xoan Phú Thọ, sức lan tỏa của
hát Xoan Phú Thọ trong đời sống cộng đồng; nguy cơ mai một và thất truyền của
hát Xoan nếu không được cộng đồng tham gia bảo vệ khôi phục; vai trò của hát
Xoan với ý nghĩa là hát thờ trong tín ngưỡng nghi lễ và lễ hội Hùng Vương.
Tại hội thảo, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Nguyễn Khắc Xương đã đưa ra khái
niệm mới về vùng văn hóa hát Xoan, nhấn mạnh đến sức lan tỏa rộng lớn về mặt
không gian của loại hình nghệ thuật độc đáo này. Xoan đã vượt sông Lô đến với
Đức Bác, Tử Du, Hoàng Thượng, vượt sông Thao đến với Hương Nộn.
Hát Xoan đã phủ
sóng một vùng rộng lớn không một dân ca nào từ sông Đà, sông Hồng tới sông Mã có
thể so sánh. Như vậy, Xoan đã tạo được mặt bằng ca hát dân gian của mình tạo nên
một vùng văn hóa có tên "vùng văn hóa hát Xoan".
Theo ông Trần Quang Hải, đây là một khái niệm mới rất đáng được xem xét và
vận dụng khi xây dựng hồ sơ về hát Xoan để trình UNESCO.
Một số nhà khoa học nước ngoài như Giáo sư Yves (Pháp), Giáo sư Sheen Pea Cheol
(Hàn Quốc), Giáo sư Busakon Binson (Thái Lan), Giáo sư Trần Quang Hải kiến nghị
bảo tồn hát Xoan trước hết phải đưa vào chương trình giảng dạy cho thanh thiếu
niên trong nhà trường bởi trên thực tế rất ít bạn trẻ được hỏi biết về Xoan và
hát Xoan.
Các giáo sư đều nhấn mạnh đến sự cần thiết phải tham gia vào cuộc của chính
quyền Trung ương, địa phương trong việc quảng bá hát Xoan đến đông đảo người dân
để họ thấm nhuần và tự hào về giá trị của loại hình di sản này.
Giáo sư Tryono Bramanito (Indonesia) đã đưa ra 4 điểm độc đáo nhất của hát Xoan
đó là lời hát trau chuốt gắn liền với múa, tính lôgíc của hát Xoan trong bối
cảnh văn hóa lịch sử Việt Nam, tính xác thực của nó dù đã được truyền khẩu từ
đời này sang đời khác.
Bởi vậy, theo ông để bảo tồn hát Xoan cần nhấn mạnh đến các giá trị phi vật
thể đáp ứng được các tiêu chí như độc đáo ở lời ca, giai điệu, làn điệu, tính trung
thực... của nó.
Tiến sĩ Panikos Giorgondes (đảo Síp) đã giới thiệu mô hình lưu trữ âm nhạc
trên mạng - một xu hướng thế giới. Đây là điều quan trọng trong việc giao lưu
trao đổi tạo nên mạng lưới giúp mọi người trên thế giới tiếp cận phổ biến rộng
rãi với hát Xoan./.