26/11/2012
|
09:50:00
Về thăm xóm nhà cổ của làng Cốc Thôn của Hà Nội
|
Cụ Nguyễn Thị Mẫn và ngôi nhà đã tồn tại hàng trăm năm. (Nguồn: Thanglonghanoi) |
Làng Cốc Thôn, xã Cam Thượng, huyện Ba Vì nằm cách quốc lộ 32 và trung tâm huyện
không xa, nhưng vẫn giữ được nét thanh bình với cây đa, giếng nước, sân đình đặc
trưng của vùng nông thôn truyền thống. Đặc biệt, Cốc Thôn vẫn còn hàng chục ngôi
nhà cổ có tuổi đời hàng trăm năm được bảo tồn khá nguyên vẹn. Cốc thôn yên bình,
lặng lẽ; rất ít người biết đến.
Xóm nhà cổ
Theo con đường bê tông uốn lượn vào làng Cốc Thôn, chốc chốc chúng tôi lại gặp
một ngôi nhà mái ngói thâm nâu, cổ kính, những bức tường đá ong xù xì được xây
bằng vữa đất. Cán bộ văn hóa xã Cam Thượng Quách Thị Hồng cho hay, ở Ba Vì, Cốc
Thôn được ví như "làng cổ tích" bởi đến nay còn lưu giữ được nhiều giá trị văn
hóa và kiến trúc truyền thống của người Việt tồn tại từ hàng trăm năm trước".
Nằm trong con ngõ nhỏ gần đình Cốc có căn nhà của gia đình cụ Nguyễn Thị Mẫn, 84
tuổi, được đánh giá là một trong những ngôi nhà cổ kính nhất làng. Cụ Mẫn cho
hay, từ thời cụ về làm dâu trong gia đình đã được nghe bà nội chồng kể về ngôi
nhà. Thời đó, các cụ thường tranh thủ những ngày nông nhàn vào rừng chặt gỗ, rồi
cho trâu kéo về, phải tích cóp rất lâu mới đủ gỗ làm nhà. Ngôi nhà ấy đã qua
sáu, bảy thế hệ. Ông Nguyễn Bá Tạo, con trai cụ Mẫn cho biết thêm, các đoàn
nghiên cứu, khảo sát về thăm, đọc đôi câu đối còn lưu lại ở gian giữa đã cho
rằng ngôi nhà được xây vào đời vua Tự Đức. Nhà được làm theo kiến trúc truyền
thống: 3 gian, 2 buồng, 1 dĩ, mái lợp ngói mũi, cửa gỗ kiểu bức bàn, các vì kèo
được khéo léo kết hợp với nhau theo lối câu đầu lộn túi, nhà được đỡ bằng hệ
thống cột 5 hàng chân, tường nhà xây bằng đá ong, vữa đất… Các họa tiết trên gỗ
được trạm trổ hoa văn vô cùng tinh xảo. Trong nhà, đồ thờ tự như ban thờ, án
gian, câu đối, hoành phi… vẫn còn được lưu giữ nguyên vẹn.
Xóm Đình chỉ có 14 nóc nhà nhưng còn 3 nhà cổ có giá trị, như nhà của ông Nguyễn
Bá Thắng (anh em họ với ông Tạo) được làm cùng thời kỳ với nhà của ông Nguyễn Bá
Tạo nay vẫn còn khá vững chãi với 3 gian, 2 buồng và 1 dĩ. Bà Lã Thị Du, Trưởng
thôn Cốc Thôn cho biết, cả thôn có khoảng 200 nóc nhà thì có tới 60 nhà cổ có
tuổi đời từ 100 năm đến 300 năm, trong đó 20 nhà có giá trị đặc biệt cả về niên
đại và kiến trúc. Đặc trưng các ngôi nhà ở đây đều theo kiến trúc truyền thống
với 3 gian, 2 chái, lợp ngói mũi, tường xây gạch chỉ hoặc đá ong liên kết với
nhau bằng vữa đất vững chắc. Trong đó, nhiều ngôi nhà có quy mô lớn, lâu đời như
nhà của ông Nguyễn Bá Tạo, Lã Hữu An, Nguyễn Đăng Đại, Nguyễn Văn Uyển... là
niềm tự hào của người dân trong làng.
Cấp bách bảo tồn
Theo ông Nguyễn Bá Sơn, Bí thư Đảng ủy xã Cam Thượng, Cốc Thôn nói riêng và xã
Cam Thượng nói chung kinh tế nông nghiệp vẫn là chủ đạo. Ở Cốc Thôn, mỗi hộ
thường có 3-5 sào ruộng cấy lúa và 1-3ha đồi trồng keo, trồng sắn và chăn nuôi
nhỏ; dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp không phát triển. Kinh tế còn gặp nhiều khó
khăn. Không hiểu có phải đó là lý do chính hay do người Cốc Thôn đã ý thức được
việc gìn giữ những ngôi nhà cổ mà hàng chục năm nay, nhà cổ ở Cốc Thôn vẫn còn
rất nhiều. Cùng với hệ thống nhà cổ, Cốc Thôn còn giữ được khá nguyên vẹn các
thiết chế văn hóa như đình làng, ao làng, giếng làng… "Trong đời sống sinh hoạt,
người dân Cốc Thôn vẫn giữ được nền nếp gia phong, nhiều thế hệ cùng sinh sống
dưới một nếp nhà, tình làng nghĩa xóm tối lửa tắt đèn có nhau. Chẳng thế mà ở
Cốc Thôn, tệ nạn xã hội hầu như rất khó vào làng" - ông Nguyễn Bá Sơn khẳng
định. Nét độc đáo nhất ở Cốc Thôn là hiện còn lưu giữ tục lệ ăn tiệc làng. Vào
ngày hội làng 17 tháng Giêng hằng năm, già trẻ trai gái lại tắt bếp nhà, tụ tập
đông đủ ra đình làng tế lễ tưởng nhớ công ơn của cha ông đã lập làng, cùng ăn
cỗ, cỗ chỉ 4 người ngồi một mâm theo 4 góc. Lệ này có từ hàng trăm năm qua và
nay vẫn được duy trì.
Mặc dù giữ được khá nguyên vẹn các nhà cổ đặc trưng của vùng nông thôn truyền
thống nhưng do được làm từ quá lâu nên nhiều ngôi nhà ở Cốc Thôn đã bị xuống
cấp. Ông Nguyễn Bá Tạo cho hay, từ khi làm đến nay, đã có lần ngôi nhà được tu
tạo lớn, nối cột, tôn cao nền, còn những lần sửa chữa nhỏ thì rất nhiều. Hiện
nay, ngôi nhà có một số chỗ bị mối mọt, gia đình rất băn khoăn không biết liệu
nó còn tồn tại được bao lâu nữa. Ông Nguyễn Bá Tạo cho biết: "Nhiều người hỏi
sao không xây lại nhà cho chắc chắn nhưng tôi không muốn. Tôi vẫn thích ở nhà
cổ, vừa thoáng mát vào mùa hè, ấm cúng vào mùa đông. Có điều kiện, tôi mong muốn
sửa chữa cho chắc chắn hơn". Đằng sau suy nghĩ giản đơn ấy, ông muốn giữ lại
ngôi nhà tổ tiên bao đời để lại cho con cháu. Nhưng không phải ai cũng có quyết
tâm giữ nhà cổ như ông Nguyễn Bá Tạo. Do nhiều ngôi nhà đã quá xuống cấp, không
bảo đảm an toàn và bức xúc về chỗ ở nên cũng có một số ngôi nhà đã bị chủ nhân
phá bỏ. Gần đây nhất, năm 2011, ngôi nhà cổ hơn 200 năm tuổi của gia đình ông
Đặng Văn Chinh được tháo dỡ để thế vào đó một ngôi nhà cao tầng khang trang hơn.
Điều lạ lùng là dù chỉ cách xã Đường Lâm (Sơn Tây) vài trăm mét nhưng số phận
nhà cổ ở Cốc Thôn và Đường Lâm lại hoàn toàn khác nhau. Nhà cổ ở Cốc Thôn chưa
được nhiều người biết đến và cũng chưa nhận được sự quan tâm của các cấp chính
quyền trong việc hỗ trợ người dân bảo tồn làng cổ, nhà cổ./.
(Thăng Long Hà Nội/Vietnam+)