05/04/2010
|
15:07:00
Vũ Văn Toàn - “Cao thủ” sửa khóa Hà Thành
|
Vũ Văn Toàn - “cao thủ” sửa khóa Hà Thành. |
Hơn 20 năm qua, tại góc ngã tư Phủ Doãn-Đường Thành, người ta luôn bắt gặp người
đàn ông khuôn mặt hiền lành chất phác cặm cụi mài rũa bên tấm bảng hiệu đơn giản
đề chữ “Toàn khóa."
Anh là Vũ Văn Toàn, người được giới thợ sửa khóa Hà Thành gọi là bậc “cao
thủ” trong nghề, anh cũng chính là Bí thư chi bộ thôn Tương Chúc, Thanh Trì nơi
có nghề sửa khóa trứ danh.
Khóa Hà Nội xưa
Không biết nghề sửa khóa ở thôn Tương Chúc, Thanh Trì, Hà Nội có từ bao
giờ, những cụ già hơn 80 trong làng cũng chỉ biết khi tóc để chỏm đào đã thấy
ông, cha chữa khóa.
Thôn Tương Chúc hiện có hơn 100 người thợ mưu sinh bằng nghề sửa khóa. Với
Toàn, thủa bé anh đã thấy ông nội xách hòm đi sửa khóa, rồi đến bố anh truyền
lại nghề cho anh. Hiện nhà anh có năm người, ba anh em ruột và hai người em rể
đều kiếm sống bằng nghề sửa khóa.
Trước lớp thợ sửa khóa trung niên như Toàn, là lớp thợ già đã ngoại thất
thập như cụ Thạo, cụ Kính, cụ Ba, cụ Bang. Theo các cụ, đình làng trước kia có
câu đối về nghề sửa khóa, và có thờ cả thành hoàng làng khai sinh ra nghề.
Trước kia, người làng Tương Chúc xách hòm gỗ đi sửa khóa khắp ngõ ngách Hà
Nội. Những người tay nghề cao thì ngồi ở khu vực Đền Bà Kiệu, Hàng Bè, Nguyễn
Du… người dân có nhu cầu thì tự tìm đến. Thời bao cấp, thợ sửa khóa đi tàu điện
từ ngoại ô vào nội thành, sau này thì có xe đạp. Hiện nay thợ sửa khóa đều có xe
máy đi làm.
Năm 20 tuổi, sau khi rời quân ngũ, Toàn sắm hòm đồ nghề khóa đi theo những
bậc đàn anh để chữa khóa dạo. Hai năm sau, đến năm 1990 anh bắt đầu “định cư” ở
ngã tư Phủ Doãn-Đường Thành.
Hơn 20 năm trong nghề, hầu như tất cả những con phố cũ của Hà Nội anh đều
từng có mặt để chữa khóa. Loại khóa đặc trưng nhất của phố cổ Hà Nội là khóa
Pháp. Loại khóa này thoạt nhìn thì rất đơn giản, nhưng bên trong rất phức tạp vì
nó cấu tạo từ nhíp. Đó là những thanh sắt uốn sắp xếp lại với nhau theo chu
trình riêng chứ không dùng bi, độ chính xác của nó không thể như khóa bi bây
giờ, nên cách sửa rất ít người biết. Kiểu cách của chìa khóa cũng khác, có những
loại chìa nhìn rất cổ quái, phôi chìa khóa Pháp hiện nay nhiều loại cũng không
còn tồn tại nữa nên thợ rất khó để làm lại. Nếu không hiểu sẽ rất khó mở để sửa
chữa.
Toàn kể, những nơi còn sử dụng các loại khóa Pháp là khóa két đời cũ ở các
công sở, công thự cũ, các công trình tôn giáo như nhà thờ, một số biệt thự cổ từ
thời Pháp với hệ thống cửa Balô theo kiến trúc Pháp. Trong khu phố cổ, chỉ một
số nhà còn lưu giữ các tủ chè cổ, tủ đứng và tủ chùa cổ hàng trăm năm mới còn hệ
thống khóa kiểu này. Những người Hà Nội mang khóa Pháp cổ đến đây sửa ngày càng
hiếm, hiện giờ, có khi cả tháng cũng chả có ai đến sửa.
Làm tốt mình cũng thấy yên tâm
Không như cánh thợ khác, Toàn phải khéo sắp xếp thời gian để “làm việc
nước” trước khi tính chuyện nghề. Họp hành, triển khai nghị quyết, giải quyết
hết công việc của thôn với cương vị Bí thư chi bộ, Toàn mới phóng xe hơn chục
cây số đến ngã tư quen thuộc.
Công việc chính của thợ sửa khóa như Toàn hiện nay là làm khóa chống trộm
các loại xe máy, chủ yếu là xe tay ga đắt tiền như SH, Spacy, Vespa, LX vì loại
xe này dễ bị mất cắp. Đây là những xe có khóa chống trộm nhưng thực tế nó chỉ
tốt hơn ở chỗ có khóa từ, khi đánh chìa khác mở thì xe không nổ, nhưng trộm xe
ít khi mở khóa mà dùng cách phá khóa, nên không cẩn thận cũng dễ bị kẻ trộm phá
khóa.
Ngay cả các loại khóa ôtô, chủ nhân quên khóa trong buồng lái hoặc cốp sau
đều phải nhờ cậy đến những thợ khóa như Toàn. Với các xe thông dụng như Toyota
thì toàn có thể chỉ cần đến 5, 10 phút đã mở được rồi. Các loại ôtô xịn như của
BMW, Mercedes thì việc mở xe phức tạp hơn, phải khoan một lỗ nhỏ như cái nan hoa
xe máy 3, 4 li sau đó dùng que sắt đưa vào đúng chỗ kéo ra. Muốn thế phải hiểu
cơ cấu và nguyên lý của khóa xe.
Theo Toàn, loại khóa an toàn nhất, bền và giá cả hợp lý nhất là khóa của
Tiệp xịn. Khóa tốt hay không phụ thuộc rất nhiều vào đường rãnh, do rãnh của
khóa để chìa cắm vào rất khít và phức tạp nên rất an toàn, độ chính xác giữa
khối bi với vỏ rất cao, khít và chất liệu khóa rất chuẩn.
Muốn làm thợ khóa trước hết phải có tay nghề, thứ hai là yêu nghề và phải
giữ uy tín, bởi theo Toàn: “Mình làm tốt hay chưa tốt thì người dùng không thể
biết được, nhưng mình làm phải tốt để chính bản thân mình cũng yên tâm. Tài sản
của người ta an toàn hay không phụ thuộc rất nhiều vào tay mình, bởi lẽ có những
cái mất mát không bù đắp lại được"./.
(TT&VH/Vietnam+)