Độc đáo và tinh xảo nghệ thuật đắp phù điêu ở Thạch Xá
|
Là vùng đất nổi tiếng với những nghề thủ công truyền thống, xã Thạch Xá
(huyện Thạch Thất, Hà Nội) còn được biết đến là nơi có những người thợ
đắp phù điêu tài hoa. Những người thợ Thạch Xá được nhiều người biết đến
qua công việc phục chế, tôn tạo nhiều công trình văn hóa tâm linh ở
Việt Nam.
Theo nghệ nhân Nguyễn Văn Tuấn, một trong số người giữ gìn và phát triển
nghề đắp phù điêu của Thạch Xá thì nghề đắp phù điêu có lịch sử cách
đây khoảng 200 năm. Là người theo bố học nghề từ năm 13 tuổi, nghệ nhân
Nguyễn Văn Tuấn với tài năng và kinh nghiệm hơn 40 năm đã trực tiếp
thiết kế, phục chế, tôn tạo hàng trăm tác phẩm tại các công trình di
tích lịch sử, văn hóa tâm linh được Nhà nước xếp hạng.
Trong đó, tiêu biểu là phục chế đầu đao (chùa Tây Phương, Thạch Thất),
đắp nổi Rồng chầu mặt nguyệt (chùa Thầy, Quốc Oai), phục dựng con giống
cổ chùa Sóc Sơn, xây cột trụ và đắp hoa văn con giống tại chùa Hòe Nhai,
một trong những di tích kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long-Hà Nội...
Theo ông Tuấn, công việc của người thợ phù điêu Thạch Xá đến nay ngày
càng nhận được nhiều nhu cầu về việc phục chế, tôn tạo các di tích lịch
sử đền chùa, miếu mạo. Điều đặc biệt trong nghề đắp phù điêu của người
Thạch Xá là chất liệu được làm khá kỳ công và vẫn giữ nguyên cách thủ
công từ đời cha ông truyền lại.
Đó là lấy giấy dó ngâm vào vôi, rồi trộn với mật và dùng cối giã nhuyễn
ra cho dẻo quánh đảm bảo sự bền đẹp, ngay cả trong điều kiện dãi nắng
dầm mưa ngoài trời. Sau khi nguyên liệu đã làm xong, người thợ phù điêu
Thạch Xá sẽ bằng sự khéo léo của đôi bàn tay tài hoa và sự tỉ mỉ để làm
ra các vật linh thiêng trong đền chùa Việt Nam như Nghê, Voi, Chông,
Rồng chầu mặt nguyệt…
Nếu là phục chế thì thường người thợ sẽ phải làm trực tiếp ngay tại điểm
tu sửa. Còn nếu là tân tạo thường phải khảo sát tỷ lệ và ghi chép lại
lịch sử để về có thể nguyên tác lại được hình dáng đúng giá trị đã bị hư
hỏng qua thời gian.
Những vật linh được phục chế, tân tạo đều thuộc thời Trần, Lê, Nguyễn.
Tuy là đều là những vật linh trong tưởng tượng nhưng đều được người thợ
Thạch Xá đắp dáng rất cân đối, có thần. Thường để làm những vật linh phù
điêu, người thợ phải mất từ hai đến ba ngày để hoàn thiện. Và tùy vào
kích thước, giá bán một đôi vật linh nhỏ sẽ khoảng 2-3 triệu, lớn hơn sẽ
có giá khoảng 5-6 triệu
Đến nay, nhờ vào nhu cầu thị hiếu của người yêu tranh nghệ thuật, nghệ
nhân Nguyễn Văn Tuấn đã cùng với một số những người thợ ở Thạch Xá mở
rộng sang thêm sản phẩm tranh phù điêu phong cảnh, có chiều sâu không
gian hệt như một bức tranh 3D. Những sản phẩm tranh phải mất khá nhiều
thời gian từ lúc lên ý tưởng bố cục cho đến lúc đắp sao cho tỷ lệ không
gian trong tranh chuẩn xác.
Các tác phẩm đã được ông Tuấn mang tới ở một số hội chợ, triển lãm và được rất nhiều khách mua với giá dao động 5-10 triệu đồng.
Là người đã góp phần giữ gìn bảo tồn và phát triển nghề thủ công truyền
thống đắp phù điêu của Thạch Xá, ông Nguyễn Văn Tuấn đã được Chủ tịch Ủy
ban nhân dân thành phố Hà Nội phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội đắp
phù điêu năm 2013, Hội đồng cấp Nhà nước trao tặng nghệ sỹ ưu tú trong
lĩnh vực nghề thủ công mỹ nghệ năm 2016.
(Vietnam+)