Những chặng đường của gốm Bát Tràng
|
Làng gốm sứ Bát Tràng - ngôi làng cổ khoảng 500 tuổi nằm cách thủ đô Hà Nội
khoảng 10km về phía Ðông Nam, bên tả ngạn sông Hồng, trước đây thuộc tỉnh Bắc
Ninh nay thuộc huyện Gia Lâm, ngoại thành Hà Nội.
Theo Ðại Việt Sử Ký Toàn Thư, tên xã Bát tức Bát Tràng xuất hiện lần đầu tiên
vào năm 1352. Nhưng theo dã sử thì vào thời nhà Lý (1010-1225) dân từ xã Bồ Bát
thuộc tỉnh Ninh Bình đến lập nghiệp tại vùng đất này và đặt tên là xã Bát Tràng.
Sở dĩ người dân Bồ Bát chọn vùng đất này để lập nghiệp vì ở đây có đất sét trắng
- một nguồn nguyên liệu tốt để cho ra những sản phẩm gốm có chất lượng cao. Hơn
nữa, vùng đất này nằm cạnh bờ sông Nhị tức sông Hồng sẽ thuận lợi cho việc giao
thông, chuyên chở và trao đổi hàng hóa.
Từ khi những sản phẩm của làng gốm Bát Tràng ra đời đã được các bậc vương giả
quyền quý ở kinh thành Thăng Long cho đến nông phu chân lấm tay bùn ở thôn quê
đều ưa chuộng. Không những thế, nhiều đồ gia dụng thường ngày ở Bát Tràng còn
vượt ra biên giới đất Việt. Từ thế kỷ XV, đồ gốm Bát Tràng có mặt trong lễ vật
triều cống cho các hoàng đế Trung Hoa-nơi có truyền thống làm gốm sứ từ hàng
ngàn năm trước và nổi tiếng khắp thế giới. Từ đó về sau, thời đại nào, dù suy
hay thịnh, thì làng gốm Bát Tràng vẫn khẳng định giá trị hàng hóa của mình, nghề
gốm vẫn trụ vững và vượt qua mọi thử thách.
Từ vài thập kỷ nay, sức sống của làng nghề truyền thống vẫn được thổi lên bởi
ngàn lò gốm cháy rực suốt ngày đêm. Hiện nay, ở Bát Tràng nhiều lò gốm đã không
dùng than, củi hay rơm rạ để đốt lò mà đã dùng lò công nghiệp đốt bằng ga nên
hạn chế được sự ô nhiễm môi trường đồng thời cũng giảm được lượng phế phẩm.
Theo các nghệ nhân của làng, đề tài phổ biến của các sản phẩm gốm Bát Tràng là
hình rồng, phượng, câu thơ đối, hoa văn, cảnh người, cảnh hoa, cảnh thiên
nhiên... đều phản ánh đời sống tâm linh và triết lý của con người Việt Nam.
Từ các thế kỷ trước, gốm Bát Tràng chủ yếu là đồ thờ. Về sau gốm Bát Tràng đã có
nhiều đồ gia dụng, phổ biến nhất là bát, đĩa, bình, lọ, ấm chén. Và ngày nay,
gốm Bát Tràng đã có khá nhiều mặt hàng phong phú về chủng loại và kiểu dáng, bao
gồm cả những mặt hàng mỹ nghệ như đĩa treo tường, lọ hoa, con giống, tượng phiên
bản và phù điêu với kỹ thuật và công nghệ cao. Các bộ sưu tập gốm sứ Bát Tràng
đã đạt tới đỉnh cao của nghệ thuật và kỹ thuật chế tạo đồ gốm sứ ở Việt Nam.
Sản phẩm gốm sứ Bát Tràng không những nổi tiếng trong cả nước mà còn được xuất
khẩu sang nhiều nước trên thế giới từ năm 1990 như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ và các
nước trong khối EU. Nhiều sản phẩm gốm cổ Bát Tràng đang được lưu trữ tại một số
viện bảo tàng lớn trên thế giới như Viện bảo tàng Royaux - Bỉ, Viện bảo tàng
Guimet - Pháp.
Ông John S. Guy làm việc tại viện bảo tàng Victoria and Albert-London đã đánh
giá cao về gốm Bát Tràng trong thời nhà Lý - Trần và cho rằng đồ gốm Việt Nam đã
nói lên được tính độc lập của dân tộc Việt Nam. Ông còn nói, gốm cổ Bát Tràng
quả là niềm tự hào của người Việt Nam và hình ảnh người dân Bát Tràng làm việc
miệt mài sẽ là những kỷ niệm trong ký ức của ông.
Từ năm 2002, các nghệ nhân Bát Tràng bắt đầu liên kết để sản xuất và tiêu thụ
sản phẩm thông qua Hiệp hội gốm sứ Bát Tràng. Những thành viên của hiệp hội
không chỉ là những gia đình sản xuất gốm mà còn có cả các công ty kinh doanh gốm
sứ. Thông qua hiệp hội, người Bát Tràng có cơ hội tìm hiểu, nắm bắt thông tin về
thị trường, các kiến thức mới trong công nghệ sản xuất gốm sứ, phương thức buôn
bán thời thương mại điện tử và cách nâng cao năng lực cạnh tranh.
Mới đây, Hiệp hội gốm sứ Bát Tràng đã thành lập Trung tâm xúc tiến xuất khẩu Bát
Tràng và tiến hành xây dựng thương hiệu "Bát Tràng Việt Nam - 1.000 năm truyền
thống".
Về Bát Tràng bây giờ, du khách sẽ thấy một Bát Tràng - làng cổ tồn tại song song
với một Bát Tràng - đô thị. Truyền thống và hiện đại đan xen cả trong tư duy sản
xuất, kinh doanh của người làm gốm cũng như trong diện mạo của làng gốm Bát
Tràng.
Hàng năm, lễ hội làng Bát Tràng được tổ chức vào ngày 15 tháng 2 (âm lịch) và
thường kéo dài 7 ngày.
L
(Thanglonghanoi/Vietnam+)