Lễ hội chùa Hương
|
Hàng năm, mỗi độ xuân về hoa mơ nở trắng núi rừng Hương Sơn, hàng triệu phật tử
cùng tao nhân mặc khách khắp 4 phương lại nô nức trẩy hội chùa Hương. Hành trình
về một miền đất Phật - nơi Bồ Tát Quan Thế Âm ứng hiện tu hành, để dâng lên
Người một lời nguyện cầu, một nén tâm hương, hoặc thả hồn bay bổng hòa quyện với
thiên nhiên ở một vùng rừng núi còn in dấu Phật.
Hội chùa Hương diễn ra trên địa bàn xã Hương Sơn, trong địa phận huyện Mỹ Đức,
tỉnh Hà Tây. Xã gần sáu thôn: Tiên Mai, Phú Yên, Hội Xá, Đục Khê, Yến Vĩ và Hạ
Đoàn.
Ngày mồng sáu tháng giêng là khai hội. Lễ hội thường kéo dài đến hạ tuần tháng 3
âm lịch. Đỉnh cao của lễ hội là từ rằm tháng riêng đến 18 tháng hai âm lịch. Lễ
hội chùa Hương trong phần lễ thực hiện rất đơn giản. Trước ngày mở hội một ngày,
tất cả các đền, chùa, đình, miếu đều khói hương nghi ngút, không khí lễ hội bao
trùm cả xã Hương Sơn.
Ở trong chùa Trong có lễ dâng hương, gồm hương, hoa, đèn, nến, hoa quả và thức
ăn chay. Lúc cúng có hai tăng ni mặc áo cà sa mang đồ lễ chay đàn rồi mới tiến
dùng đồ lễ lên bàn thờ. Trong lúc chạy đàn, hai vị tăng ni múa rất dẻo và đẹp
mắt qua những động tác ít thấy ở mọi nơi.
Từ ngày mở hội cho đến hết hội, chỉ thỉnh thoảng mới có sư ở các chùa trên đến
gõ mõ tụng kinh chừng nửa giờ tại các chùa, miếu, đền. Còn hương khói thì không
bao giờ dứt. Về phần lễ có nghiêng về "thiền". Nhưng ở chùa ngoài lại thờ các vị
sơn thần thượng đẳng với đủ màu sắc của đạo giáo.
Đền Cửa Vòng là "chân long linh từ” thờ bà chúa Thượng Ngổn, là người cai quản
cả vùng rừng núi xung quanh với cái tên là "tì nữ tuý Hồng" của sơn thần tối
cao. Chùa Bắc Đài, chùa Tuyết Sơn, chùa Cả và đình Quân thờ ngũ hổ và tín ngưỡng
cá thần.
Như vậy, phần lễ là toàn thể hệ thống tín ngưỡng gần như là cả một tổng thể tôn
giáo ở Việt Nam; có sự sùng bái tự nhiên, có Đạo, có Phật và có cả Nho. Những
tính chất tôn giáo có phần bị tình yêu thiên nhiên, tinh yêu nam nữ, tình cảm
cộng đồng… tràn đầy chất thẩm mỹ vừa thanh cao, rất trần tục lấn đi.
Trẩy hội chùa Hương vì vậy cả tâm hồn và thể xác đều được đắm sâu vào trong mây
ngàn cỏ nội. Ngày hội, làng tổ chức rước thần từ đền ra đình. Cờ trống đi trước
dàn nhạc bát âm kế theo, trai thanh gái lịch phù kiệu, ông già bà cả thành tâm
tiễn thần. Không khí ấy làm tâm linh mọi người sảng khoái. Trong lễ hội có rước
lễ và rước văn. Người làng dinh kiệu tới nhà ông soạn văn tế, rước bản văn ra
đền để chủ tế trịnh trọng đọc, điều khiển các bô lão của làng làm lễ tế rước các
vị thần làng.
Trong suốt những ngày hội là sự nồng nhiệt của tuổi trẻ, là sự thành kính của
các bậc cao niên, là sự hoan hỷ mà nam phụ lão ai ai cũng có phần riêng của
mình. Cả ở những triền núi thấp cao, những rừng cây, rừng mơ… là những đoàn
người trẩy hội. Kẻ đi ra, người đi vào, kẻ đi lên, người đi xuống bồng bềnh vào
những đám mây nhẹ. Họ gặp nhau, quen hay không quen cũng vui vẻ chào nhau bằng
một lời chào: "Nam mô a di đà Phật" nhẹ nhàng. đằm thắm và ấm áp…
Du khách đến chùa Hương sẽ có dịp được chứng kiến và may mắn tham dự vào không
khí sinh hoạt văn hóa của lễ hội. Cảm nhận tinh thần thiên nhiên của ngày hội
lịch sử ấy để từ đó hồi âm về quá khứ của tổ tiên ở một làng quê ven chân núi.
Vào những ngày tổ chức lễ hội, chùa Hương tấp nập vào ra hàng trăm thuyền. Nét
độc đáo của hội chùa Hương là thú vui ngồi thuyền vãng cảnh lạc vào non tiên cõi
Phật. Chính vì vậy, nói đến chùa Hương là nghĩ đến con đò - một dạng của văn hóa
thuyền của cư dân Việt ngay từ thuở xa xưa. Và đến nay, ngày hội bơi thuyền ở
chùa Hương luôn tạo cảm hứng mãnh liệt cho người đi hội.
Rời con thuyền, giã từ sông nước, con người được hòa nhập vào núi vãn cảnh chùa
chiền và bắt đầu hành trình mới - hành trình leo núi. Leo núi chơi hang, chơi
động lý thú vui nước đông đảo mọi người tham gia và hưởng ứng.
Vì vậy mà leo núi Hương Sơn dẫu có mệt nhưng có cảnh có người và có không khí
của ngày hội nên ai cũng cảm thấy thích thú với cuộc chơi sông núi của mình.
Cuộc leo núi ấy tạo ra trong con người tâm lý kỳ vọng, muốn vươn lên đến cái
đẹp. Và sự kỳ vọng cái đẹp hẳn sẽ làm cho con người thêm phần sảng khoái tin yêu
cuộc đời này hơn.
Có thể thấy, trẩy hội chùa Hương không chỉ dừng lại ở chốn Phật đài hay bầu trời
- cảnh bụt, mà trước hết là do ở sự tiếp xúc - hòa nhập huyền diệu giữa con
người trước thiên nhiên cao rộng. Đó là vẻ đẹp lung linh của sông nước, bao la
của đất trời, sâu lắng của núi rừng, huyền bí của hang động… Và dường như đất -
trời, sông núi đẹp hơn nhờ tài sáng tạo hình tượng - trí tưởng tượng này lòng
nhân ái của con người.
Quan niệm lưỡng hợp biểu hiện ở thế đối ứng hai hiện tượng, hai phạm trù khác
nhau mà bên nhau, làm cho cuộc hành trình về nơi thờ Phật dù có lúc vất vả nhưng
vẫn đem lại sự cân bằng trong tâm thức và thể lực cho du khách.
Trẩy hội chùa Hương là hành động giải tỏa hòa hợp giữa thực và mơ, tiên và tục -
thực là nền tảng, mơ là uất vọng - trên cái nền mùa xuân tươi sáng mà con người
Việt Nam chất phác, nhân ái thuở xưa cảm nhận hành động và trao truyền./.
(Thanglonghanoi/Vietnam+)