Xã Ngọc Chiến, huyện Mường La, tỉnh Sơn La - một vùng đất mang nhiều điều bí
ẩn với những loài hoa nở trái mùa, những suối nước nóng có khả năng chữa bệnh
và hơn hết là những nếp nhà sàn pơmu độc đáo.
Nhà sàn người Thái ở Ngọc Chiến có kiến trúc, hoa văn đầu đón, đầu xà, kèo
cột khá tinh xảo, nhà có bốn mái và lầu tứ giác hơi khác biệt so với những nhà
sàn Thái khác ở Tây Bắc.
Những ngôi nhà pơmu theo năm tháng, trải qua bao đời người, những miếng “ngói”
pơmu lâu năm ngả màu đen vẫn bền vững với thời gian, xếp đều tăm tắp trên nóc
nhà. Có những mái nhà thời gian kết bụi dầy trên khe gỗ làm cho cỏ cây mọc dăng
đầy trên mái.
Do khí hậu trong lành, mát mẻ và sinh sống gần gũi với thiên nhiên nên người
Thái ở Ngọc Chiến có tuổi thọ rất cao. Ngọc Chiến cũng là một trong những thung
lũng có nhiều người cao tuổi nổi tiếng khắp vùng Tây Bắc.
Những cây gỗ to được dùng dao chẻ ra, không phải dùng đến cưa mà vẫn cứ cho ra
những tấm ván thẳng tăm tắp. Gỗ pơmu không dùng cưa xẻ được, nếu xẻ thì dột từ
nóc dột xuống, chỉ có bỏ đi thôi. Phải dùng dao chẻ ra thành kẽ, sau đó dùng nêm
gỗ tách từng tấm gỗ theo thớ của nó, sẽ dùng được mãi mà không lo hỏng. Làm
“ngói” bằng gỗ pơmu cũng là một công trình rất công phu.
Người Thái sinh sống trên mảnh đất này đã hàng trăm năm. Theo các cụ kể lại, nơi
đây trước là một thung lũng hoang biệt cách trở, thế rồi các thế hệ người Thái
về đây sinh cơ lập nghiệp, khi ấy nơi đây bạt ngàn gỗ pơmu, nó trở thành vật
liệu chính để làm nhà và các đồ dùng sinh hoạt trong gia đình. Những nhà sàn
pơmu đã gắn liền với lịch sử, văn hóa của dân tộc Thái ở đây.
Nhìn xa xa, đèo Sam Síp giống như một tấm lá chắn khổng lồ nằm bao quanh ôm trọn
trong lòng vùng đất Ngọc Chiến. Sam Síp có nghĩa là 30 con dốc, nó là con đường
độc đạo dẫn vào vùng đất mà chính nó bảo vệ và lưu giữ những điều kỳ lạ về thiên
nhiên và con người nơi đây.
Thấp thoáng những làn khói len lỏi tỏa ra qua những
nếp ngói, hương gỗ pơmu đậm đà, da diết đã bao đời gắn bó với cuộc sống khai
hoang, lập nghiệp của người Thái trên vùng đất này.
Pơmu có tên khoa học là Fokienia hodginsii, cây gỗ lớn, họ Hoàng đàn
(Cupressaceae). Gỗ màu nâu vàng, nhẹ, thớ thẳng mịn, vân đỏ có mùi thơm.
Gỗ pơmu dùng trong xây dựng, cất tinh dầu làm hương liệu và làm dược liệu. Là loài
cây gỗ có giá trị, được xếp vào loại gỗ quý ở Việt Nam.
|