08/09/2010
|
15:42:00
Hai thiếu nữ kéo cờ trong lễ Tuyên ngôn Độc lập
|
Giáo sư Lê Thi (người thứ ba từ trái sang) cùng với các bạn trong những ngày đầu tham gia cách mạng. |
Hai thiếu nữ mười chín, đôi mươi ngày ấy giờ đã lên chức bà, chức cụ. Lần theo
lối cầu thang gỗ ngôi nhà cổ trên phố Ngô Quyền, Hà Nội, chúng tôi lên căn phòng
ấm cúng của gia đình người thiếu nữ Hà Nội năm nào.
Năm nay bà đã ngoài 80, cái tuổi đã gần đất xa trời, thế nhưng, khi nói về
những ấn tượng được kéo lá cờ Tổ quốc trong lễ Tuyên ngôn Độc lập ngày 2/9 cách
đây đã 65 năm, bà trở nên nhanh nhẹn hơn.
Người thiếu nữ Hà Thành được vinh dự kéo cờ tổ quốc trong ngày Độc lập đó
là Lê Thi (tên thật là Dương Thị Thoa, con gái thứ tư của cố giáo sư Dương Quảng
Hàm). Qua câu chuyện của bà, chúng tôi cũng được nghe nhiều về “cô du kích người
Tày” Đàm Thị Loan cùng Lê Thi kéo cờ Tổ quốc trong ngày Độc lập.
Kéo cờ không được chuẩn bị trước
Nhớ lại giây phút lịch sử của ngày lễ Độc lập 2/9/1945, bà Lê Thi xúc động
kể lại, việc tôi được chọn kéo cờ trong lễ Tuyên ngôn Độc lập của Tổ quốc là
ngẫu nhiên, không hề được báo trước. Đang đứng trong hàng thì có người nói: “Các
cô cử một người lên kéo cờ." Tôi đang đứng ở ngay đầu hàng, lại “mang tiếng” là
cán bộ nên các đồng chí trong hàng đều nói “Thi lên đi." Thực sự, lúc đó tôi sợ
lắm, tự nhiên nói lên kéo cờ là lên, chẳng được báo trước gì cả. Đang lưỡng lự
thì trên gọi, dưới thúc, tôi “liều” bước lên (khi đó Lê Thi 19 tuổi).
Lên đến nơi đã thấy một chị du kích người Tày đại diện cho An toàn khu
đứng ở đó, chưa kịp hỏi tên nhau, hai cô gái đã được dẫn đến cột cờ chuẩn bị
nghi lễ. Lúc ấy tôi nghĩ lại thời còn là học sinh trường Đồng Khánh, chiều nào
tôi cũng phải cùng một bạn kéo cờ. Thế nhưng chúng tôi “nghịch” lắm, lại có ý
chống đối nên kéo cờ lúc nào cũng trong tình trạng cái cao, cái thấp, nhiều khi
lại làm cờ bị tắc tị. Còn bây giờ, đứng trước lá cờ Tổ quốc linh thiêng mà không
được tập trước... sao mà run thế? Tôi lo lắm, mình kéo cờ nhỡ tắc thì sao? Đang
miên man trong dòng suy nghĩ thì có tiếng nói cắt ngang “chuẩn bị kéo cờ."
Tôi vội vàng nói với chị du kích người Tày: Chị thấp chị nâng cao cờ lên,
em cao hơn sẽ kéo. Hai chị em thỏa thuận như thế và “nín thở” kéo cờ. Đến khi lá
cờ đã lên cao, tung bay trong bản nhạc "Tiến quân ca" tôi mới dám thở
phào.
Cô du kích người Tày - vợ Đại tướng Hoàng Văn Thái
Đó là cách gọi thân mật mà Lê Thi gọi chị du kích chưa biết tên ấy. Kéo cờ
xong, người thì về hàng nữ du kích chiến khu, người về phụ nữ Hà Nội. Mãi đến
tận năm 1989, khi hồi ký của Lê Thi được đăng trên báo kể về một “cô du kích
người Tày," còn hồi ký của “cô du kích người Tày” lại nói về một cô thiếu nữ Hà
Nội. Sau 44 năm xa cách, họ được gặp nhau tại buổi họp của Trung đoàn thủ đô ở
Bảo tàng lịch sử quân đội. Lúc này họ mới biết tên họ của nhau, một người là Lê
Thi (Dương Thị Thoa) còn người kia là Đàm Thị Loan.
Sinh năm 1926 tại Cao Bằng , người thiếu nữ dân tộc Tày đã sớm đến với
cách mạng từ những ngày còn gian khó. Tròn 14 tuổi, bắt đầu tham gia hội Việt
Minh, ở xã Bình Long, huyện Hòa An, Cao Bằng, từ đó Đàm Thị Thoa lấy bí danh là
Thanh Xuân.
Cô gái người Tày này là một trong số 34 đội viên Đội Việt Nam tuyên truyền
Giải phóng quân trong lễ tuyên thệ (22/12/1944). Sau ngày Độc lập, bà Loan được
giao giữ chức trung đội trưởng Đội tự vệ thành Hoàng Diệu, sau này chiến tranh
xảy ra lại trở về chiến khu Việt Bắc. Hòa bình lập lại, bà chuyển sang làm nhiệm
vụ cơ yếu (Bộ Tổng tham mưu). Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước vĩ
đại của dân tộc, bà lại có mặt ở Tây Ninh.
Bây giờ phu nhân của cố Đại tướng Hoàng Văn Thái, bà Đàm Thị Loan ở cùng
người con trai trong căn nhà nhỏ trên phố Lý Nam Đế (Hà Nội). Bà không thể nói
chuyện được do biến chứng của tai biến mạch máu não, thế nhưng mỗi lần có người
đến hỏi chuyện, bà luôn hướng ánh mắt dõi theo miệng người con trai thay bà kể
về kỷ niệm đó.
Còn Lê Thi, sau cái ngày vinh dự ấy, bà lại hăng hái tham gia các phong
trào cách mạng, bà được bầu làm Bí thư Hội phụ nữ cứu quốc khu Hoàn Kiếm, làm
phó Bí thư Hội Phụ nữ cứu quốc tỉnh Vĩnh Phúc... Đến năm 1956 khi hòa bình lập
lại, bà được cử đi học lớp lý luận cao cấp đầu tiên của trường Nguyễn Ái Quốc.
Tốt nghiệp loại ưu, bà được giữ lại làm giảng viên, rồi đảm nhiệm nhiều cương vị
công tác khác nhau.
Bây giờ, khi tuổi đã cao, không còn đi được nhiều nữa, giáo sư Lê Thi vẫn
tìm niềm vui trong công việc, nghiên cứu, viết sách, viết báo và đến thăm người
bạn già Đàm Thị Loan./.
(Nghìn năm Thăng Long/Vietnam+)