08/11/2012
|
09:54:00
Khoán ước thôn Thổ Quan
1. Đất thờ của thôn gồm 3 sào. Miếu thờ 3 vị Thượng đẳng phúc
thần địa phận dưới Thổ tỉnh, tại phường Thịnh Hào, tổng An Hạ, phía
sau có 1 ao nhỏ.
2. Hàng năm có 2 ngày lễ lớn cúng thần. Lễ vật gồm bò, dê, lợn biếu
những bậc Tú tài (văn), Cử nhân (võ) trở lên. Phần đầu biếu người
già, các bậc danh sĩ, các chức cai Phó tổng, Khóa sinh. Dịch mục
biếu nem 1 gói. Lý, Hương, Trưởng, thư ký, chướng bạ mỗi người 1 đùi
lợn.
3. Lệ hàng năm, người đến tuổi 50 sắm sửa 2 thủ lợn, 2 mâm xôi, 2 vò
rượu cùng 20 quả cau trầu hành lễ ở 2 miếu theo đúng như lệ. Tháng
hoặc có người đến tuổi 50, muốn giản tiện hơn, xin nộp 40 quan tiền, 2
bình rượu, 200 khẩu trầu, hành lễ lại hai miếu theo đúng như lệ. Sau
đó thì đem chia biếu.
4. Trong thôn có người hiện tại đang theo kỳ khảo hạch ứng thi được
miễn trừ việc tạp dịch. Người nào vốn theo nghiệp học cũng được xét
theo lệ này.
5. Bản thôn có đám đất ao công 1 mẫu 5 sào ghi trong sổ sách. Trong thôn
người nào làm Lý trưởng nhận phần đất canh tác hạn 6 năm 1 kỳ. Thời
gian làm việc không phạm sai sót mà sau đó lại xin thôi việc thì có
thể xét miễn việc tạp dịch cả đời. Người nào có khả năng ứng xử
giao tiếp, được ban cho chức Nhiêu cả đời.. Nếu làm thất thoát sưu
thuế sẽ truy cứu bắt họ tộc phải bồi thường.
6. Con gái lấy chồng người bản thôn, theo lệ nộp cheo 12 viên gạch Bát
Tràng, 1 bình rượu, 100 khẩu trầu cau. Nếu lấy chồng người ngoài, nộp
tiền cheo gấp đôi, 48 viên gạch Bát Tràng, tiền trầu, rượu là 1 quan 2
mạch tiền kẽm.
7. Hàng năm vào các tiết lễ lớn, bản thôn sắm sửa lễ vật hoặc bò
hoặc lợn giao cho đường cai mổ thịt làm lễ, coi trọng thanh khiết. Ba
mâm cỗ đặt ở trong đình, kiểm tra lễ vật thực sự tinh sạch mới được
phép dâng lên hai miếu tế lễ. Nếu như đương cai mổ thịt không cẩn thận,
bản thôn bắt nộp 5 quan tiền kẽm trừng phạt vì tội cẩu thả. Nếu 3
mâm đồ tế mà kiểm tra 1 cách sơ sài người đó sẽ bị đuổi khỏi thôn.
Lễ vật lo không chu đáo, tinh sạch sẽ bắt nộp 3 quan tiền kẽm, 300
khẩu trầu để nâng cao ý thức kính cẩn trong việc tế lễ.
8. Trong các lễ lớn thờ thần, việc bày đồ tế khi trong đình phải
chọn lấy những người thuộc bàn thứ năm và bàn thứ sáu. Đến ngày
lễ, người ngồi bàn đó có mặt tại cung đình cùng 3 bàn dự tế cắt
đặt việc bày biện đồ tế. Nếu người nào trong bàn ấy mà lơi là không
tuân theo, giao cho Lý, Hương trưởng bả̀o tuần phu vào nhà bắt y đến
đình. Cũng giống như dân, bị đánh 30 roi để răn đe. Người nào có việc
hoặc vừa mới đi xa có thể cho phép nhờ anh em người thân tới đình làm
việc này.
9. Trong thôn có 1 ngôi điếm, bầu ra 1 Trương tuần, mỗi đêm chọn 5 trai
tráng đến canh gác điếm sở (mỗi đợt canh là 6 đêm). Đêm đến, Lý, Hương
trưởng qua đó kiểm tra quân số tuần phu, giao cho Trương tuần cắt đặt
canh phòng điếm sở và các nơi khắp hang cùng ngõ hẻm. Thời gian từ 6
giờ chiều, qua đêm đến 5 giờ sáng hôm sau, mới được về nhà. Nếu nửa
đêm bỏ dở công việc về nhà, canh phòng lơ là bất cẩn, gặp phải quan
đồn và binh lính huyện hạt đi tuần, hoặc trong thôn xẩy ra vụ việc
gì, thì số tiền phạt và bồi thường. Trương tuần và những tuần phu
hôm đó phải chịu.
10. Bản thôn rất coi trọng sự trên hòa, dưới thuận. Nếu người bề trên
lăng mạ kẻ dưới, kẻ dưới không tôn trọng người trên mà kiểm tra thấy
đúng sự thật thì kẻ dưới sẽ bị đánh 20 roi để răn đe, người trên sẽ
chịu phạt 1 quan tiền kẽm 50 khẩu trầu để giữ nghiêm lệ làng.
11. Trong thôn, thảng hoặc có vụ tranh chấp gì, tất phải được Lý,
Hương trưởng phân xử rõ ràng. Nếu đương sự khinh thường không chịu phục
tùng lại đi kêu tới quan địa phương, quan địa phương tìm hiểu nguyên do
ngọn ngành cũng đúng như Hương, Lý trưởng đã phân xử thì người sai sẽ
phải nộp tiền phí tổn và bị bản thôn bỏ vị thứ trong làng để tránh
tổn hại đến phong tục.
12. Người trong thôn nếu như lấy cắp bất cứ vật gì ở bản thôn hoặc
thôn khác, sẽ bắt đích danh và đánh 30 roi để răn đe. Nếu có hành vi
đục tường khoét vách lấy trộm đồ đạc, lập tức bị tróc nã và xóa
bỏ tên trong sổ của làng. Người nào che giấu kẻ gian, vật gian sẽ bắt
đích danh. Bản thôn đem kẻ che giấu cùng kẻ gian và tang vật giao cho
quan địa phương trị tội để xóa bỏ nạn trộm cắp.
Niên hiệu Thành Thái thứ 19 (1907)./.
(Cẩm nang tri thức Thăng Long/Vietnam+)