21/11/2012
|
09:34:00
Lễ hội “tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ” của đạo Mẫu
Cũng như nhiều nơi trên đất nước ta, đạo Mẫu có nguồn gốc lâu đời và đặc biệt
phát triển trong giai đoạn thế kỉ XVI – XVII cũng như từ thế kỷ XX đến nay, nó
xuất phát từ một tín ngưỡng của cư dân nông nghiệp nhanh chóng thương nghiệp
hóa, gắn với giới thương nhân và cư dân đô thị.
Tại Hà Nội, chưa kể thờ Mẫu ở
đền thì ở hầu hết các chùa đều có điện thờ Mẫu theo mô thức “Tiền phật hậu mẫu”,
thì chỉ tính riêng các đền, điện thờ Mẫu đã có tới 86 nơi. Nếu gộp cả các điện
thờ Mẫu trong chùa thì con số lên tới hàng trăm, chứng tỏ mức độ phổ biến của
tín ngưỡng này. Trong số các nơi thờ Mẫu thì điện thờ Mẫu ở các nhà riêng của
các bà đồng, ông đồng chiếm số lượng lớn và càng ngày càng phát triển. Tại Hà
Nội có những đền thờ Mẫu nổi tiếng, như Phủ Tây Hồ, một trong ba nơi thờ Mẫu ở
nước ta gọi là Phủ, đó là Phủ Dày, Phủ Sòng Sơn, thờ Mẫu Liễu Hạnh, kỷ niệm nơi
Mẫu Liễu gặp và đàm đạo thơ văn với nhà thơ Phùng Khắc Khoan và các nhà thơ họ
Ngô, họ Lý. Đền Ghềnh ở Bồ Đề, Gia Lâm, thờ Mẫu Thoải; đền Dâu ở 64 Hàng Quạt
thờ vọng Mẫu Liễu hạnh…
Đạo Mẫu là một tín ngưỡng bản địa duy nhất đã hình thành hệ thống điện
thần, bao gồm vị thần chủ cao nhất là Thánh Mẫu và các vị thần khác, gồm cả nữ
thần và nam thần, được xếp thành các phủ: thiên phủ, địa phủ, nhạc phủ, nhạc
phủ, thủy phủ và các hàng: quan, chầu, ông Hoàng, Cô, Cậu…Nghi lễ điển hình của
Đạo Mẫu là lên đồng và lễ hội là “tháng tám giỗ cha, tháng ba giỗ mẹ”.
Tháng ba là tháng hội của các đền phủ, điện thờ nữ thần nói chung và đạo
Mẫu nói riêng. Vào dịp này, tại tất cả các đền, phủ, điện đều giỗ kỵ Thánh Mâu,
trong đó giỗ Mẫu ở Phủ Tây Hồ và nghi lễ lớn nhất và điển hình nhất của Hà Nội.
Xưa kia, vào dịp giỗ Mẫu, cũng giống như ở Phủ Dầy đều có đám rước Mẫu từ phủ,
đền lên chùa để thỉnh mời Phật Bà Quan Âm, vị Phật Mẫu đã giải thoát và mở đường
quy y cho Thánh Mẫu Liễu Hạnh. Ngày nay, ở Phủ Tây Hồ chỉ tổ chức giỗ kỵ vào
đúng ngày chứ không tổ chức rước. Dịp này, đúng ngày 3 tháng ba âm lịch, dân Hà
Nội và khách thập phương đều đến lễ Mẫu ở Phủ Tây Hồ, khiến cho người đi lễ rất
khó len chân và phủ điện. Nhà đền, tổ chức để khách mời lên thuyền đỗ sát phủ
hưởng lộc thánh. Còn ở hàng trăm đên, điện khác đều tổ chức giỗ kỵ. Cùng với
ngày giỗ kỵ, suốt ba tháng mùa xuân, từ sau tết Thượng nguyên đến hết tháng ba,
các đền, phủ, điện đều có nghi lễ Lên đồng. Có ngày, trên địa bàn Hà Nội có tới
mấy chục cuộc Lên đồng cùng một lúc ở các đền, phủ, điện.
Tháng tám là tháng giỗ cha, mà trong quan niệm dân gian đó là vua cha Ngọc
Hoàng, vua cha Bát Hải Đại Vương và cả Đức Thánh Trần với tư cách là Ngọc Hoàng
của Việt Nam, một cặp đối sánh với Thành Mẫu của Đạo Mẫu Tam Phủ, Tứ Phủ. Do vậy
bắt đầu tháng tám âm lịch, nhất là từ rằm đến 20 tháng tám, các đền phủ thờ Mẫu
và Đức Thánh Trần đều kỵ giỗ và lễ hội, hướng về các nơi thờ chính là Kiếp Bạc
(Hải Dương), Đồng Bằng (Thái Bình), Bảo Lộc (Nam Định). Đây cũng là dịp diễn ra
các nghi lễ Lên đồng của dòng Thanh đồng thờ Thánh Trần và Đồng cô thờ Thánh
Mẫu./.
(Cẩm nang tri thức Thăng Long/Vietnam+)