11/06/2010
|
16:20:00
Mây tre đan Phú Vinh vươn ra thị trường thế giới
|
Từ khi còn nhỏ, người Phú Vinh đã biết đan mây. (Nguồn: 1.000 năm Thăng Long/Vietnam+) |
Cách trung tâm Hà Nội 27km theo hướng Tây-Nam, là làng mây tre đan Phú Vinh ở xã Phú Nghĩa,
huyện Chương Mỹ luôn tự hào là các sản phẩm “made in Viet Nam” do người dân
trong làng làm ra đã có mặt ở tất cả các châu lục trên thế giới.
Lưu giữ nghề truyền thống
Năm 2002, làng Phú Vinh chính thức được công nhận là làng nghề truyền thống
nhưng nghề mây tre đan của Phú Vinh, với tên gọi cũ Phú Hoa Trang đã được biết
đến gần 400 năm nay. Với truyền thống lâu đời, ở Phú Vinh nhà nào cũng có người
làm nghề mây tre đan, từ thanh niên trai tráng, phụ nữ đến người già, trẻ nhỏ
đều có thể tham gia vào một công đoạn nào đó của nghề.
Cha truyền con nối, học nghề theo lối “cầm tay chỉ việc” nên bao đời nay
người Phú Vinh vẫn sống chết với nghề mây tre đan, người làm nghề, nghề cũng
giúp cho nhiều gia đình trong làng đổi đời, sung túc.
Trước đây, sản phẩm từ mây tre của người dân trong làng chủ yếu là những thúng,
mủng, dần, sàng, túi, hộp... các đồ dùng phục vụ cuộc sống sinh hoạt hàng ngày.
Nhưng, cuộc sống ngày càng phát triển, nhu cầu của người dân ngày một cao nên
những sản phẩm mỹ nghệ từ mây tre đan như các đồ vật trang trí, chao đèn, rèm
cửa, tranh chân dung, phong cảnh, hoành phi, câu đối cũng theo đó đã ra đời.
Để có một sản phẩm hoàn thiện, các công đoạn sản xuất mây tre đan đòi hỏi sự cẩn
thận, cầu kỳ từ khâu chọn nguyên liệu. Đối với mặt hàng này nguyên liệu chính là
cây song, cây mây. Cây mây phải chọn cây có gióng đều, thông thường phải đạt độ
dài năm mét, khi chẻ và đan mới dễ dàng.
Tuy nhiên, cây mây lớn rất chậm, mỗi
năm chỉ dài được một mét. Như vậy, mỗi cây mây từ ngày trồng đến ngày thu hoạch
phải mất tới năm năm. Cây mây non hay già thì chất lượng đều kém. Cây non quá,
sản phẩm dễ bị mốc, khi chẻ mây dễ bị ọp còn cây già quá khi chẻ dễ bị xơ, đan
sẽ không đẹp.
Mây và tre đều là loại cây có chất đường nên dễ bị mọt ăn, chính vì vậy khâu xử
lý nguyên liệu cũng hết sức quan trọng. Mây tre mua về sau khi lựa chọn được đem
đi sấy.
Ở làng nghề, dân làng sử dụng phương pháp thủ công sấy mây tre trong lò
kín, phương pháp này giúp loại bỏ lượng đường trong nguyên liệu, sản phẩm không
bị mối mọt mà lại có độ bền chắc. Khi sấy, khói nhiều quá hay ít quá mây cũng bị
đỏ, nếu làm đúng kỹ thuật mây tre được sấy sẽ có độ trắng sáng đẹp mắt.
Sau đó, mây sẽ được đem ra chẻ thành các nan mỏng. Chẻ nan mây là một kỹ thuật
khó, đòi hỏi người thợ có tay nghề cao. Tùy theo từng sản phẩm mà người thợ có
cách chẻ nan riêng, sợi nan lúc thì chẻ thành từng ống tròn, lúc chẻ thành bẩy
hoặc chín nan mỏng.
Đối với kỹ thuật chẻ nhiều nan mỏng đều tay thì phải người
thợ có kinh nghiệm mới làm được. Thân cây mây là thân tròn, phía bên trong lại
có lõi nên chẻ không khéo sẽ bị lạng chỗ dầy, chỗ mỏng. Với cách chẻ lột, người
thợ sẽ có cách lấy được cả phần cật và lõi của cây mây.
Người thợ khi làm phải
bảo vệ ngón tay cái và ngón trỏ bằng vải bọc vì sợi mây tuy mềm mại nhưng sau
khi chẻ nhỏ lại có cạnh rất sắc.
Sau công đoạn chẻ, các nan được đem chuốt để có những sợi mây mượt mà, phẳng
bóng. Bàn chuốt được người làng nghề tự tạo nên hết sức đơn giản, chỉ bao gồm
một tấm sắt tây, đục nhiều lỗ kích thước khác nhau được kẹp bằng bốn đoạn tre.
Mây sau khi chuốt được phơi ngoài nắng cho thật khô, để nước trong sợi mây thoát
hết ra ngoài. Nan mây chưa khô tới thì nước da bị úa, mà khô kiệt quá thì nước
da mất vẻ óng mềm. Do đó, phơi sấy mây đòi hỏi phải đúng kỹ thuật, không thể sao
nhãng và phải liên tục săn sóc.
Mây phơi khô lại tiếp tục được nhúng vào nước
rồi đem đi sấy thêm một lần nữa. Mục đích của việc nhúng nước này là làm cho sợi
mây có độ dẻo, tiếp tục cho vào sấy sẽ khiến sợi mây dẻo và mềm hơn.
Để cho sản phẩm có độ đa dạng về mầu sắc, người làng nghề Phú Vinh còn có bí
quyết tạo mầu riêng. Các nan mây sau khi chẻ, phơi khô, sấy sẽ được nhúng vào
các chậu lá cây sòi băm nhỏ đã được nấu sôi.
Sợi nan được nhúng vào nước khoảng
15-20 lần sau đó phơi trong nắng cho khô. Các nan nhúng nước sồi sẽ có mầu vàng
đều. Muốn mầu đen óng ả, các nan mây được đem ngâm bùn ao từ ba đến năm ngày.
Đây là cách tạo mầu hoàn toàn tự nhiên, không hóa chất giúp cho sản phẩm mây tre
đan của Phú Vinh luôn là những sản phẩm thân thiện với môi trường, không gây hại
cho sức khỏe người sử dụng và có độ bền mầu cao tới 30-40 năm.
Vươn mình ra thế giới
Trước đây, đồ mây tre do người dân Phú Vinh sản xuất chủ yếu là để tự phục vụ
cho cuộc sống hàng ngày của cư dân quanh vùng. Ngày nay, Phú Vinh có hơn 400 hộ
làm nghề với gần một triệu lao động chiếm 90% số hộ trong làng.
Hàng chục người
dân làng nghề đã mạnh dạn lập công ty, doanh nghiệp hay tổ hợp gia đình để làm
giàu và phát triển mặt hàng truyền thống này. Nhờ đôi bàn tay khéo léo cùng sự
nhạy bén, năng động, phát huy lợi thế kinh nghiệm làm nghề lâu năm, nhiều người
trong làng đã xây dựng cho mình được cả cơ nghiệp vững vàng, ổn định, đầy đủ
tiện nghi.
Trong suốt nhiều năm qua, sản phẩm mây tre đan Phú Vinh đã chiếm được thị hiếu
người tiêu dùng trong và ngoài nước. Người Phú Vinh tự hào là sản phẩm của làng
có mặt ở tất cả các châu lục trên thế giới và chen chân được vào cả các thị
trường khó tính như Nhật Bản, Mỹ, Trung Quốc.
Sản phẩm mây tre đan của Phú Vinh hấp dẫn thị trường nước ngoài bởi từ nguồn
nguyên liệu thiên nhiên như mây và tre, phương pháp thủ công, qua bàn tay những
người thợ tài hoa lại làm ra những sản phẩm hết sức hiện đại, có giá trị sử dụng
và thẩm mỹ cao.
Các nghệ nhân trong làng thường truyền cho lớp con cháu về kinh nghiệm của những
người đi trước, muốn sống và tồn tại với nghề luôn phải đặt chữ tín lên hàng
đầu. Làm mây tre đan, đối với những sản phẩm đơn giản chỉ đòi hỏi ở người thợ sự
chăm chỉ, cẩn thận, tuy nhiên để làm ra những sản phẩm thủ công mỹ nghệ cao cấp
đòi hỏi sự tinh xảo, nghệ thuật là mong muốn mà người dân Phú Vinh đang hướng
tới, phải do những người thợ có bàn tay tài hoa, óc sáng tạo, tận tâm với nghề
mới làm nên được.
Chính vì vậy, người Phú Vinh không ngừng tìm tòi, sáng tạo đã liên tục đổi
mới mẫu mã sản phẩm, đề cao chất lượng để giữ chữ tín với khách hàng. Từ các
cách đan truyền thống là đan nong mốt, nong đôi, nong ba, với óc sáng tạo và bàn
tay khéo léo, người làng mây tre Phú Vinh đã sáng tạo hàng trăm cách đan khác
nhau như đan xương cá, kết hình hoa và kết hợp màu sắc, tạo hình hoa văn nổi,
tạo ra nhiều mẫu mã sản phẩm tinh xảo, có tính thẩm mỹ cao.
Bên cạnh thị trường nước ngoài rộng mở, hiện nay người Phú Vinh cũng đang tiếp
tục chinh phục thị trường nội địa tiềm năng. Với tinh thần “Người Việt Nam dùng
hàng Việt Nam” người dân Phú Vinh hy vọng sức mua của người dân Việt Nam, vốn từ
lâu đã rất quen thuộc với các sản phẩm mây tre đan, sẽ là một lối đi mới cho
làng nghề.
Hướng tới Đại lễ 1.000 năm Thăng Long, người dân Phú Vinh đã đem công sức và kỹ
thuật, độ tinh xảo của mình để đan một chiếc bình khổng lồ. Đây là món quà của
làng nghề bằng tài hoa tâm huyết của mình dâng lên dịp kỷ niệm Đại lễ.
Chiếc bình có độ cao 4,1m được đan với nhiều cách đan khác nhau, trên bề mặt
có nhiều hoa văn, biểu tượng của văn hóa Việt Nam nghìn năm lịch sử. Với tạo
hình bề mặt của bình là chùa một cột, tháp rùa và văn miếu người dân làng nghề
mây tre đan Phú Vinh muốn gửi đến một thông điệp cho thế hệ mai sau là bảo tồn
và lưu giữ các giá trị truyền thống./.
(1.000 năm Thăng Long/Vietnam+)